Oldambt| Midden Groningen
Veendam|Stadskanaal
Groningen|Nrd Drenthe
Groningen weeft...
een initiatief van het onderste BOVEN!
De paden op, een krui-tocht door Het Onderste Boven met Henry Mentink, te voet over de Groninger bodem die beweegt door verstoring en uitputting. Zo is het momenteel ook met de Groningers, moe van niet gehoord, niet gezien en gekend worden.
Wandelen door ons bijzondere Groningse landschap is goed voor ons allemaal en iedereen mag meelopen, klein, groot, jong en oud, burgers, beleidsmakers, raadsleden, statenleden.
We gaan wandelen in alle gemeenten van de provincie Groningen, om een dialoog te organiseren tussen (lokale) overheid en inwoners die initiatieven ontwikkelen in hun eigen leefgebied.
Bewoners die met kennis en talent innovatieve oplossingen zoeken voor actuele maatschappelijke vraagstukken, waar in het huidige systeem en in onze bodem letterlijk de gaten vallen.
Inwoners die verantwoordelijkheid nemen en investeren in hun eigen leefomgeving en daarmee een nieuw weefsel weven dat werkt. De schoonheid van het denken toont zich in het doen. Die schoonheid willen we laten zien en laten horen. Het is ons belangrijkste kapitaal.
Zo lopen we dit voorjaar in alle gemeenten langs bijzondere projecten die van betekenis zijn voor onze aarde en samenleving, die waarde creëren, die waardig zijn. We eindigen iedere tocht met een dialoog tussen beleidsmakers en inwoners. De centrale vraag is: Wat is er nodig om vitaliteit te houden naar de toekomst en daarmee recht te doen aan de Ereschuld.
Op 27 juni 2025 is er een afsluitende manifestatie in Woldwijk, Ten Boer.
Verslag krui-tocht Eemsdelta, 14 en 15 maart
Vrijdag en zaterdag 14 en 15 maart 2025 was de eerste krui-tocht in Gemeente Eemsdelta
Landgoed DeCamping, 't Zandt
We openden onze tocht op vrijdagmiddag aan een bijzondere keukentafel met heerlijke zelfgebakken appeltaart vers uit de oven, op Landgoed DeCamping in ‘t Zandt. Initiator
Drewes Wildeman had raadslid Joop v.d Lei uitgenodigd, van de PvdA, en Zef Hemel, een wandelende bijzondere hoogleraar verbonden aan de Abe Bonnema Leerstoel aan de R.U.G.
Ons gesprek ging over een nieuwe toekomst voor Groningen, een nieuwe economie, die er al is. Nieuwe ecosystemen van onderop op gebied van zorg, klimaat, energie, landbouw. Grote maatschappelijke opgaves die lokaal al jarenlang gewerkt worden op plekken zoals Landgoed DeCamping. Opgaves die natuurlijk met elkaar verbonden worden op deze plek omdat het elkaar versterkt, omdat het logisch is. Deze ecosystemen van onderop vormen het grootste project in de Provincie, een fijnmazig weefsel, dat er al is, maar nog geen plek heeft in beleid.
K.P. Zijl zoutwaterbad, Loppersum
Zaterdagochtend werden we ontvangen bij het voor Nederland unieke Zoutwaterbad in Loppersum door bestuursvoorzitter Sander Kalfsbeek. Hij vertelde dat het Zoutwaterbad volledig beheerd en onderhouden wordt door meer dan 100 vrijwilligers met kennis van zaken, talent en betrokkenheid.
Ze waren hard aan het werk het zwembad weer klaar te maken voor het nieuwe seizoen, het werd helemaal opnieuw betegeld.
Stichting Steun je Medemens, Loppersum
Naast het Zoutwaterbad is Stichting Steun je Medemens gehuisvest. Zij ondersteunen minima, mensen die net buiten het armoedebeleid vallen, ook wel ‘stille armoede’ genoemd. Wij werden ontvangen door bestuursvoorzitter Anita Stuts en penningmeester en ervaringsdeskundige Hanneke Huizenga en bestuurslid Inge Brinkman. Zij ondersteunen als vrijwilligers inmiddels een grote groep mensen met voedselpakketten, verjaardagspaketten, sinterklaascadeaus en kerstpakketten. Tevens kan men beroep doen op eerste levensbehoeften zoals kleding, voedsel, verzorgingsmiddelen en nog vele andere producten. Gerund door vrijwilligers die ervaringsdeskundigen zijn en aan deze grote maatschappelijke opgave een volledige dagtaak hebben.
Eikemaheert, boerderij en tuinderij, Loppersum
Van dit bijzondere hartverwarmende initiatief lopen we naar de Eikemaheert van Piet Glas en Angela Rijnen. Een biologisch landbouwbedrijf met een erfwinkel. Piet en Angela bieden gelegenheid aan de jonge tuinders Roby Lalkens en Charlie Jansen van Tuinderij Eikemaheert om op hun grond groenten te verbouwen die ze het hele jaar door in pakketten aanbieden aan abonnees voor een sociale prijs.
Als we tussen de middag aan tafel zitten met elkaar, komen ook Aukje Stoffelsma en Stefan Kleintjes van Klein Alma in Bedum aanschuiven.
Er ontstaat een boeiend gesprek over hoe moeilijk het is voor jonge mensen om in de land- en tuinbouw een bedrijf te beginnen: door gigantische schuldenlasten vanwege hoge grondprijzen is het bijna onhaalbaar om daar een gezonde bedrijfsvoering op te ontwikkelen.
Voor boeren die willen stoppen is het een zoektocht hoe je je bedrijf continuïteit en jezelf toekomst biedt, omdat het voor hen een levenswerk is. Aukje en Stefan zitten in het midden. Drie generaties die met hart en ziel voedsel produceren voor onze samenleving op een schone niet belastende werkwijze voor de Aarde.
Janskerk, Huizinge
Van de Eikemaheert lopen we naar de Middeleeuwse Janskerk in Huizinge waar Reint Wobbes ons ontvangt en vertelt over de 1000 jaar geschiedenis van deze plek en hoe wij in deze geschiedenis passanten zijn en de plek de continue. Hoe belangrijk de kennis van de geschiedenis is om te kijken naar de huidige maatschappelijke vraagstukken. De ervaringskennis en het vakmanschap die ten grondslag ligt aan dit bijzondere 1000 jarige erfgoed zou ons heden ten dage goed van pas kunnen komen in schoon bouwen. In onze tijd met de aardbevingsproblematiek kunnen we veel leren van de bouwmethodes uit de middeleeuwen. Reint houdt een pleidooi de waarde van erfgoed te borgen in de gemeenschap.
Hippolytushoes en Middelsoam, Middelstum
Van de Janskerk vervolgen we de weg naar het Hippolytushoes in Middelstum, waar we afsluiten met stamppot zuurkool. Ab Hooijer en Aaf Poortinga vertellen ons als vrijwilligers van Coöperatie Middelsoam hoe ze sinds 2019, toen ZonnehuisgroepNoord zich terugtrok uit het pand, het pand en de zorg proberen te behouden voor de bewoners van Middelstum en omgeving. Ook voor hen is het een volledige dagtaak die ze met veel liefde en bescheidenheid invullen, terwijl deze van onbetaalbare waarde is.
Wat een rijkdom deze dag, het was een prachtig begin.
Landgoed DeCamping. Het K.P. Zijl zoutwaterbad. Stichting Steun Je Medemens. Eikemaheert boerderij Eikemaheert tuinderij Stichting Groninger Kerken. Hippolytushoes
Persoonlijke verhalen van deze dagen:
Verslag krui-tocht door Het Hogeland 11, 12 en 13 april 2025
11 april
Tuinderij Klein Alma, Bedum
De Krui-tocht met het thema ‘Groningen weeft...’ doet haar tweede gemeente aan: Het Hogeland.
We arriveren vrijdagochtend vroeg op Klein Alma in Bedum, bij de tuinderij van Aukje Stoffelsma samen met haar man Stefan Kleintjes. Deze prachtige nieuw gebouwde plek is ontworpen door de architekten Rene Wubs en Geir Eide van Ontwerpstation Loppersum, en is gerealiseerd na een intense periode van 10 jaar onderhandelen over de aardbevingsschade, een alles overnemend vaak machteloos proces.
Aukje streeft met Klein Alma naar een biologische Community Supported Agriculture (CSA) tuinderij.
Ze is zes jaar geleden begonnen en verzamelde ruim 100 mensen om de tuinderij heen (oogstaandelen en pakketten etc).
“Ik ben actief geweest met de gedachte gemeenschapsgedragen landbouw en zat uiteindelijk een blauwe maandag in een praktijkgroep van Economy Transformers. O.a. daar kwam ik in aanraking met het feit dat grond geen productiemiddel of kapitaal kan zijn en vrij gekocht zou moeten worden”
Haar vernieuwde missie is om oogstdeelnemers mee te nemen in het verhaal van wat gemeenschapsgedragen landbouw allemaal kan zijn. Dat je geen passieve klant bent die z'n mandje wekelijks kan vullen, maar dat je deelnemer bent aan landbouw waar je uit eet en daar mee ook verantwoordelijkheid draagt voor hoe die landbouw is. "Ik zie als een soort eindresultaat dat onze tuinderij van de gemeenschap en daarmee van zichzelf wordt. Dat ik en volgende tuinders daar werken en hun boterham mee verdienen etc. zonder steeds weer met dat kapitaal te maken te hebben".
Een van de betrokken en actieve mensen bij Klein Alma is Anne Haan, die de rest van de dag met ons mee wandelt.
Tuinder Aukje vertelt met bezieling over haar gemeenschapslandbouw (CSA: Community Supported Agriculture) . Deelnemers kopen een oogstaandeel en worden zo letterlijk mede-dragers van de tuin. Boer en burger dragen samen de lasten en delen de lusten. Een plek van herstel, ook voor Aukje zelf, na een moeilijke periode van aardbevingsschade. Aukje vertelt. (zie knop onderaan)
In de schuur, die ook dienstdoet als lesruimte, weven we verhalen. Nellian deelt hoe ze haar uitvaartonderneming overdroeg aan de toekomst, zonder het te verkopen. Han-Paul vertelt over zijn werk met deelmobiliteit — beiden voorbeelden van vernieuwende kracht van onderop. We eindigen symbolisch: een briefje van honderd wordt begraven, mét bloemzaad. Een terugbetaling aan de Aarde, met rente in kleur.
De Holm, Den Andel
In De Holm in Den Andel bruisen de verhalen van gemeenschapskracht. Sandra en Marja vertellen ons over wat ooit een school was en nu een levendig dorpshart is. Ze hebben H’Andel (onze winkel), de Thuiskamer, de Thuiskeuken, de Maakplaats, verhuren ruimtes en organiseren ook Dorps Ondersteunende activiteiten. Een succes nummer in de het dorp. De nieuwe Maakplaats, zelf gebouwd voor €30.000, vertegenwoordigt een waarde van drie keer zoveel — maar is onbetaalbaar geworden: “nooit meer te koop.” Het is de kracht van geld omzetten in waarde, en dan weer naar nul brengen, zodat het voor iedereen blijft. Henry’s betrokkenheid bij het Bronplan, waarin waarden en de binnenkant (de ziel) centraal staan, leeft hier voort. Roelynke overhandigt hem een gastenboek — met de opdracht om verhalen voor de Aarde aan elkaar te blijven weven.
Het Groen Gasthuis, Warffum
In Warffum worden we warm ontvangen in het Groen Gasthuis, waar Rommy Hoopman en Marianne te Velde vertellen (knop hieronder) over hun zorgvisie: het emotionele brein centraal, omringd door tuin, muziek en menselijke nabijheid en omringd door een prachtige ruime tuin met veel bewegingsvrijheid en toch beschermd. De verbouwing werd mogelijk gemaakt door een brede gemeenschap, een prachtig voorbeeld van zorg als gedeelde verantwoordelijkheid. Inmiddels heeft het Groene Gasthuis 27 mensen in dienst die de bewoners begeleiden. Het onderhoud van het monumentale historische pand, een voormalige notariswoning, is een flinke opgave. Het Groene Gasthuis is verbonden met de gemeenschap in activiteiten: zo is ze verbonden met Kunstkerk Hogeland, zo zijn de bewoners ook echt dorpsbewoners van Warffum.
Kunstkerk Hogeland, Warffum
Even verderop, in de Kunstkerk Hogeland, vertellen Gerrie Jonker en Jan Dirk Gardeniers hoe zij kunst en ambacht verweven met basisonderwijs. Geen losse projecten, maar een structureel traject. "We ontzorgen de basisscholen en werken met specialisten. Onze docenten zijn ervaren vakmensen die goed zijn in het begeleiden van het creatieve proces. Zij werken graag voor en met basisschoolkinderen. Ambachten en makers zijn verdwenen, kinderen weten niet meer hoe gebruiksvoorwerpen gemaakt worden. Wij vinden het belangrijk om kinderen te leren zelf dingen te maken, zodat ze zelf oplossingen verzinnen en zo meer gevoel krijgen voor techniek.
Deze middag is de voorvertoning van de film De Kloof, door jongeren zelf gefilmd en gespeeld. Jongeren blijven vaak terugkomen en met ons verbonden. We verwachten weinig van de overheid,” zegt Jan Dirk, “dus we doen het zelf.” En met succes. Ook hier begraven we een briefje van honderd — als daad van dankbaarheid en hoop.
Tocamaheerd, Uithuizen
De Groningse Waddenkust is prachtig. We wandelen verder langs eeuwenoude kerkjes, uitgestrekte polders, piepkleine havens. Te midden van dit unieke gebied staat Huize Tocama in Uithuizen: een indrukwekkende boerderij uit de negentiende eeuw. Tocamaheerd bestaat uit een voornaam voorhuis en grote schuren die vroeger vol aardappels lagen en waar paarden op stal stonden. In het huis zijn kluizen van de periode dat de hereboer een Amerikaanse Bank runde vanuit het huis. Eromheen ligt een slingertuin uit 1880 die wordt gerestaureerd, het grenst aan het landgoed Menkemaborg.
Harry Hoek ( voorzitter Stichting Tocamaheerd) vertelt over rijke landbouwgeschiedenis én over de droom om deze plek nieuw leven te geven, als geschenk aan de gemeenschap.
Huize Tocama heeft aardbevingsschade en wordt daarom grootschalig gerestaureerd en versterkt. Er worden verschillende duurzaamheidstechnieken toegepast, zodat het pand wat betreft energievoorziening volledig duurzaam kan zijn. Ook de uit 1880 stammende slingertuin wordt gerestaureerd.
Educatie is een speerpunt in de nieuwe plannen voor de Tocamaheerd. Het terrein wordt een van de Ontwikkelcentra van Vakland Het Hogeland. Hier leggen leerlingen uit het voorgezet en beroepsonderwijs de basis voor hun toekomst op de arbeidsmarkt. Ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt gaan aan de slag op de Tocamaheerd. De eerste educatieprojecten gaan al van start tijdens de bouwfase.
Daarnaast komt op het terrein een informatiepunt voor de Waddentoerist, een kinderspeeltuin geschikt voor kinderen met een beperking en een beeldentuin met oude fruitboomgaard. Bovendien krijgt de Menkemaborg hier een expositieruimte en een museumwinkel.
De verbouwing word mogelijk gemaakt door een brede gemeenschap, een prachtig voorbeeld van zorg als gedeelde verantwoordelijkheid.
Klein Alma, De Holm, Het Groen Gasthuis, De Kunstkerk, Tocamaheerd
Wat beeldverslagen:
12 april
Eemstuin in Uithuizermeeden
Niet ver van de Waddenzee ligt de Eemstuin, een krachtige plek waar groente op natuurlijke wijze wordt geteeld volgens biologisch-dynamische principes door Liz en Jouke. Iedere vrijdag staan ze op de Groningse Vismarkt en wekelijks bezorgen ze groentepakketten in de regio.
De Eemstuin is een plek waar ruimte is voor mensen die rust of zorg vragen. Vorig jaar is Het Huis Voor De Aarde gebouwd
Janny leidde ons rond. Ze hielp bij het vrijkopen van een stuk van de tuin en vond haar plek in een tiny house op het terrein, bijdragend aan de tuin en de gemeenschap.
De grond is inmiddels geschonken aan de stichting Mens en Aarde en is dus nooit meer te koop. Wouter en Kathinka van de stichting kwamen ook nog even langs en liepen een stukje met ons mee.
Waddenslager in Uithuizermeeden
“Bij ons mogen varkens gewoon varken zijn,” zegt Petra trots. Buiten in de weides kunnen ze wroeten, luieren en in de modder rollen. Geen stress, geen haast. Petra leidt ons enthousiast rond.
In de winkel ontmoeten we Erwin. “We begonnen ooit met vier biggen,” lacht hij. “En het liep prettig uit de hand.” Nu levert hun ambachtelijke slagerij uitsluitend vlees van kleinschalige, biologische boeren die net als zij duurzaamheid en dierenwelzijn vooropstellen. Met trots zegt hij: “Ik ben nu boer, dat was ik nooit.” Met hulp van het dorp en crowdfunding konden ze de winkel kopen en verder opbouwen. Ze bieden een compleet aanbod aan traditioneel klaargemaakte worsten, broodvlees en vleessoorten. Rund, (bof)kip, lam en varken zijn allemaal bij ons verkrijgbaar!
In de winkel treffen we ook Joke, die een prijs ontving van de Vlinderstichting voor haar beheer van akkerranden (zie video: https://www.youtube.com/watch?v=4SKhNKB3s8g ).
’t Wieshoes in Warffum
Rond het middaguur arriveren we bij ’t Wieshoes, het kloppend hart van Vakland Het Hogeland en de gebiedscoöperatie Het Hogeland. De naam van 't Wieshoes is bedacht via een prijsvraag en verwijst naar ‘wijsheid’ en ‘de weg wijzen’.
Engbert Breuker en Frans Huissen ontvangen ons in ’t Wieshoes, een bruisende plek van leren en samenwerken. Leerlingen van Het Hogeland College, de plusklas van Lauwers & Eems, en het afhaalpunt van Biblionet Groningen vinden er hun plek. Het Vakland Café, cursussen, ICT-hulp, een e-LAB en zelfs een 3D-printer maken van dit huis een plek vol mogelijkheden. “Een leven lang leren,” zegt Engbert — en dat voel je hier.
Dorpswinkel Sauwerd
Na inspirerende ontmoetingen eerder die dag, vervolgt de Krui-tocht haar pad naar het dorp Sauwerd. Daar bezoeken we de dorpswinkel, een plek van ontmoeting en van betekenis voor de hele gemeenschap. De winkel kampt met een forse schuld bij de bank – een ton. Maar het dorp laat zich niet uit het veld slaan. Met enthousiasme en vastberadenheid is men gestart met een crowdfundingsactie om deze last te verlichten. De winkel moet blijven, en de gemeenschap staat op. Eigenaarschap is niet altijd individueel. Soms is het iets wat je samen draagt – en daardoor ook samen oplost.
Schelligheheert, Sauwerd
Even verderop ligt Schelligheheert, een voormalige melkveehouderij, nu eigendom van de provincie Groningen. Maar de boerderij en de omliggende 60 hectare landbouwgrond worden binnenkort afgestoten. Arie Moerman neemt ons mee in het verhaal. De stichting Schelligheheert, gevormd door dorpsbewoners, ziet een kans. Zij willen het beheer overnemen, niet om te behouden wat was, maar om te bouwen aan wat kan zijn: een plek voor duurzame landbouw, tuinbouw, landschapsontwikkeling en cultuur. Een toekomst die recht doet aan de geschiedenis, én nieuwe betekenis geeft aan het gebied. Hun plannen zijn doordacht en veelomvattend: met ruimte voor bewoning, verkeersveiligheid en zelfs compensatie voor de impact van de 380kV hoogspanningslijn. Hier groeit hoop, geworteld in de bodem van verantwoordelijkheid.
De dag eindigt in het sfeervolle kerkje van Klein Wetsinge, waar de geur van eten en de schoonheid van de plek samenkomen. Aan lange tafels wordt niet alleen gegeten, maar ook gedeeld. Verhalen, zorgen, ideeën.
In de afsluitende weefdialoog geeft Anne een inkijk in de visie van Het Onderste Boven, die de kracht van onderop laat zien van inwoners, die ontwikkelen en daarmee investeren in hun eigen leefgebied. "Wij zoeken naar een nieuwe verbinding tussen inwoners en de overheid. Wij denken dat Nij Begun hierin een kanteling kan zijn, dat de ereschuld, die een morele schuld is, kan worden ingezet op een onderstroom in de Groningse samenleving, die gemeenschappen bouwen die verantwoordelijkheid nemen, die waarde creëren . Wij denken aan een Participatie Depot." Henry nodigt ons uit om anders naar economie te kijken: niet als een systeem van bezit, schuld en groei, maar als een ademend geheel waarin ruimte is voor zorg, natuur en gemeenschap. Als model voor een gezonde economie kunnen we naar de natuur kijken, die al miljoenen jaren het ons voordoet.
Eemstuin, Waddenslager, Waddenvarkens, 't Wieshoes, Dorpswinkel Sauwerd,
Beeldverslagen:
13 april
Groningen Weeft – De laatste lussen van Het Hogeland
Café Bulthuis, Eenrum.
Op deze zondagochtend beginnen we in Café Bulthuis, waar burgerkracht opnieuw zichtbaar wordt. Dankzij een lokaal initiatief is Café Bulthuis in Eenrum sinds 2023 in handen van het dorp zelf. Het is een monumentaal pand met een eeuwenoude geschiedenis, van een doorrit voor paarde koetsen tot aan dansen bij Bulthuis in de danszaal boven. Een plek waar samen werd gekomen om elkaar te ontmoeten en er was ook mogelijkheid om te logeren.
De Gemeenteraad van Eenrum had er een vergaderruimte, aan de wanden hangen nog de burgemeestersportretten. Het dorp wil deze historische plek behouden en een nieuwe vitale toekomst geven. Een krachtige daad van collectief eigenaarschap — waarin gemeenschap geen woord is, maar een werkwoord.
Tialda Haartsen ( voorzitter van Stichting Treffend Eenrum ) presenteert de plannen en ontwerpen voor de toekomst van Café Bulthuis: een link naar het filmpje staat hieronder.
Woonerf De Plantage
We wandelen door naar Woonerf De Plantage, waar het idee van samenleven letterlijk is ingebed in de grond. Negen eigentijdse woningen, elk met een privéplek, maar ook met gedeelde verantwoordelijkheid voor tuin en omgeving. Van jonge gezinnen tot tachtigplussers: hier zorgen de bewoners sámen voor het landschap. Acht huizen zijn inmiddels bewoond; het negende wordt dit jaar gebouwd. Het erf ademt aandacht — voor nabuurschap, voor de aarde, en voor elkaar.
Wongema en Voedselbos Hornhuizen
De dag eindigt op een plek die alles samenvat: Wongema in Hornhuizen, geïnitieerd en ontwikkeld door Erik Wong, grafisch vormgever en docent aan de Rietveld Academie in Amsterdam, woonachtig in Hornhuizen tegenover het monumentale café wat zou worden afgebroken. Erik heeft met het behoud van het pand er een vitale plek van gemaakt waar studenten en jongeren graag verblijven en het dorp een krachtige boven-regionale impuls gegeven. Na ruim 10 jaar is het pand aangekocht met lokale financiering en voorgezet door Wilbert van de Kamp. Samen met het dorp is het een bruisende ontmoetingsplek voor het dorp zelf als ook voor gasten van verder weg. We worden hartelijk ontvangen door twee jonge herbergiers die voor ons hebben gekookt. De geur van eten vult de ruimte.
Paulien Seinen en Clary Rooda nemen ons mee en vertellen over het Pluk Ommetje dat ook een bewegingsommetje is rondom Hornhuizen. Ze laten ons het voedselbos zien wat door inwoners is opgezet.
Aan tafel sluiten we onze Krui-tocht door Het Hogeland af — met gesprekken, herinneringen en nieuwe ideeën.
Wat begon als een tocht met een kruiwagen, eindigt in een kring van verbondenheid. Van dorp tot erf, van tuin tot tafel, van pelgrim tot pelgrim. De Aarde beweegt onder onze voeten, maar wij bewegen mee — met zachtheid, met kracht, en met elkaar.
Café Bulthuis, Woonerf De Plantage, Wongema
Beeldverslagen:
Verslag krui-tocht door Westerkwartier 25 en 26 april 2025
25 april
De Tuinen van Mokkenburg
Mariken de Nooy en Kim Slagter hebben elkaar leren kennen tijdens de deeltijdstudie aan de Warmonderhof en besloten daarna om gezamenlijk hun groene dromen na te jagen. Samen bestieren zij De Tuinen van Mokkenburg.
Kim is van oorsprong grafisch ontwerper en illustrator, maar vond haar ware passie tussen de dieren, het groen en de plantjes. Naast haar werk op De Tuinen van Mokkenburg is zij manus-van-alles bij Boeren in het Bos, een natuurboerderij in Friesland.
Mariken werkte ruim 25 jaar in het speciaal onderwijs. Ook bij haar groeide de wens om het roer om te gooien. Tijdens haar studie aan de Warmonderhof ontdekte zij haar missie: een zelfoogsttuin zonder zware mechanisatie, gericht op strokenteelt, gezonde bodem, biodiversiteit en gemeenschap.
Kim kocht de boerderij en grond, waar ze voedselproductie combineren met biodiversiteit en educatie. In het eerste jaar (2024) telden ze 35 leden; inmiddels zijn dat er 50. De tuin trekt een divers publiek. Een deelnemer zei: "Spruiten zien er zo leuk uit dat ik ze toch maar eens probeer."
Vertrouwen staat centraal: deelnemers nemen genoegen met wat er groeit. Onlangs konden Kim en Mariken zichzelf voor het eerst symbolisch een klein loon uitkeren, na veel investeringen in tijd en geld.
Geld gecomposteerd
Op elke plek, zoals nu bij de Tuinen van Mokkenburg, begraven we symbolisch een briefje van 100 euro. Daarmee geven we terug aan de Aarde waaraan we zoveel te danken hebben. En: het geld bevat bloemzaadjes — het hoogste rendement! Meer lezen? Klik hier: https://shorturl.at/qZKzn
Grasland Ezinge
Renske de Jonge ontving ons in Museum Wierdenland, waarvanuit we samen met basisschoolkinderen, opa's, oma's en ouders wandelden naar boven op de wierde, eerst bij de kerk en vandaar naar Grasland Ezinge, een klein stukje land waar mens, plant en dier kunnen groeien en bloeien, elkaar ontmoeten, van elkaar kunnen leren en rust en ruimte vinden.
Grasland Ezinge is een initiatief van Joke Buist (bewoner) en haar zoon Koos Buist (kunstenaar). De belangrijkste reden voor het starten van dit project is ons bewust te worden van de waarde van de natuur en ons dichter bij de natuur te brengen. Dit trachten zij te bereiken vanuit drie pijlers: Natuur, Educatie en Kunst, die nauw met elkaar zijn verweven en elkaar versterken.
Koos en Renske laten kinderen de natuur en de bodem beleven: Bekijk de video hieronder.
Renske laat ons, middels supergevoelige microfoons, naar de aarde luisteren. Voor iedereen die weleens heeft gedoken of gesnorkeld en toen een wereld voor zich open zag gaan: die sensatie lijkt op de gewaarwording van al dat leven onder onze voeten. Er gaat een hele wereld schuil in de donkerte van de aarde. De kinderen waren enthousiast.
Met wetenschappers, boeren, kunstenaars, kinderen en iedereen die Renske onderweg tegenkomt, luisteren we naar de grond. Zo krijgen we een beeld van het leven onder de grond: hoe meer leven, hoe gezonder de bodem. En hoe meer mensen meedoen, hoe meer mensen zich bewust worden van de waarde van die grond!
Stichting Steunfonds Boerakker
De Stichting Steunfonds Boerakker, opgericht in 2020, ondersteunt projecten die bijdragen aan duurzaamheid, biodiversiteit en leefbaarheid in Boerakker en Lucaswolde.
Ze zamelen geld in en voeren eigen projecten uit, zoals De Meent: een gezamenlijke tuin voor groente, bloemen en biologische tulpen. Ook beheren zij een Repair Café, filmhuis en koffiehoek.
Stichting Steunfonds Boerakker is door bewoners van de dorpen Boerakker en Lucaswolde in januari 2020 opgericht. Het Steunfonds wil op projectmatige wijze bijdragen aan de duurzaamheid, biodiversiteit, leefbaarheid en sociale samenhang van beide dorpen. Het bestuur bestaat uit bewoners van Boerakker en Lucaswolde, die zich onbezoldigd inzetten voor de doelstellingen van het Steunfonds.
Wat doen zij? Op aanvraag van bewoners of organisaties, die een project, dat binnen onze doelstellingen valt, willen verwezenlijken, zoekt het bestuur financiële steun. Het bestuur doet verzoeken bij stichtingen, particulieren, overheden of bedrijven. Het Steunfonds initieert ook eigen projecten binnen haar doelstellingen en draagt zo nodig zorg voor de uitvoering en organisatie ervan.
Ton en Renze vertelden over de Meent voor het samen verbouwen van groente, bloemen en bio tulpen. Tevens hebben ze een Repair café, Filmhuis en koffiehoek.
Ze werken samen met de coöperatie Boerakker die inkomsten hebben uit windmolens en de winst afdragen aanhet dorp.
Camping Polemonium
Tijdens de Krui-tocht bezochten we Camping Polemonium van Appie Wijma. Elke zomer biedt hij mensen met een smalle beurs een gratis vakantie, inclusief maaltijden en kledingpakketten.
De camping is voor mensen die de wind tegen hebben. Appie ziet dat dat er steeds meer worden. "Het is veel te duur geworden. Niet alleen een plek, ook het eten en drinken. Ga maar eens naar een campingwinkel voor een ijsje. Het kan gewoon niet meer." Zijn initiatief straalt warmte en solidariteit uit.
De camping bestaat nu zeven jaar. Bijna alles wat er staat is gedoneerd. "De camping draait op liefde. Niets is van mij", zegt Appie. "Alles is gegeven door anderen. Alleen een paar speeltoestellen zijn van mij."
Het eten dat hij maakt voor gasten is ook geschonken.
Er is plek voor ruim 30 gasten. Appie wil ook niet meer hebben. Het aantal is voor hem en de vrijwilligers goed behapbaar. Ze hoeven niets te betalen. De meesten gaan zelfs weg met meer dan dat ze kwamen.
Er is een winkeltje waar gratis kleding wordt verstrekt. Kinderen krijgen een paar setjes ondergoed. "Dan hoeven ze thuis niet de oude spullen van hun grote broer of zus te dragen." Ook de volwassenen kunnen kleding uitzoeken.
Raadslid Geertje Veenstra (CDA) sloot de dag af door ons terug te brengen naar de auto — een mooie afronding van een inspirerende dag.
26 april
Rustpunt Oldehove.
We starten op een bijzondere plek in Oldehove.
Een Rustpunt met een mooie picknicktafel, een zelfgebouwde kast van deuren van de oude supermarkt, met drinken, koffie, thee en een versnapering. Een warme plek in het centrum van Oldehove, waar op deze manier weer een centrum ontstaat, samen met de mini-supermarkt en de molen. Tijdens de koffie en de oranje-tompoucen (want koningsdag) ontdekten we de werking van de ontmoetingsplek. Fietsers en een bezoekster van het winkeltje schoven aan. Er ontstonden geanimeerde gesprekken.
Er was vroeger een lokale supermarkt en nu is er nog een dependance van de Coop uit Eenrum, die gerund wordt door vrijwilligers.
Onderweg naar Grijpskerk kwamen we de oprichter van De Bolster (BD-zaden) tegen. Henry kende hem uit de tijd dat hij bij een groot zaadbedrijf zat (nu Syngenta) en een poging ondernam om BD-zaad teelt op te nemen in hun programma.
De Nieuwe Wierde, Grijpskerk
Bij de De Nieuwe Wierde worden we ontvangen door Jos Janssen en Regi Arts, beiden bestuurslid. In een presentatie vertelt Regi dat De Nieuwe Wierde is ontstaan uit noodzaak omdat in 2015 ZonnehuisGroep Noord het pand De Wierde wilde sluiten, terwijl het een volledig bezet en goed lopend verzorgingshuis was. Inwoners uit Grijpskerk en omgeving stonden op om te kijken hoe dit huis te behouden voor de gemeenschap. Ook was er destijds een initiatief in onderzoek voor een multifunctioneel centrum in Grijpskerk. Door te verbinden en een samenwerking aan te gaan ontstond de De Nieuwe Wierde. Het is een ontmoetingsplek voor inwoners van Grijpskerk en omgeving er is nu een Bibliotheek in samenwerking met Biblionet, de Historische Kring Stichting Kluften en Waarden hebben er hun archief en organiseren bijeenkomsten en tentoonstellingen, er is samenwerking met LauwersCollege zodat jongeren er stage kunnen lopen en er is het Dorpsloket en een kapsalon. Iedereen kan gebruik maken van de voorzieningen die De Nieuwe Wierde biedt zoals het restaurant, de bibliotheek en de zalen. NNCZ (Noord Nederlandse Coöperatie van Zorgorganisaties) verbindt professionele zorg met informele zorg (geleverd door mantelzorgers, vrijwilligers en dorpsgenoten) Door deze intense samenwerking kan de zorg goed worden vormgegeven, waardoor we samen tot meer in staat zijn dan ieder voor zich, dat is de basisgedachte van De Nieuwe Wierde. Er is door de inwoners enorm in deze ontwikkeling geïnvesteerd, er zijn subsidies aangevraagd en er is een grote verbouwing gerealiseerd waarin de multifunctionele opzet vorm heeft gekregen in het bestaande gebouw. Alles is met alles in verbinding gedacht.
Met een nieuwe subsidie wordt er momenteel een bewegingstuin aangelegd, het hele dorp heeft meegedacht, jong tot oud krijgt er een plek en mogelijkheid.
Tijdens de presentatie komt wethouder Bert Nederveen binnen, hij is van begin af aan bij de ontwikkeling betrokken. Er is een goede relatie tussen Gemeente Westerkwartier en bestuur De Nieuwe Wierde. Er is door de inwoners enorm in deze ontwikkeling geïnvesteerd.
Na een goed gesprek hebben we lekker 'met de pot mee' gegeten in het restaurant.